Home

Iστολογική ταξινόμηση κατά WHO

Tο βρογχογενές καρκίνωμα διακρίνεται σε ποικιλία ιστολογικών τύπων, καθένας από τους οποίους κυμαίνεται ανάλογα με το βαθμό διαφοροποιήσεώς του. Μεγαλύτερη δυσκολία ταυτοποιήσεως εμφανίζουν οι χαμηλής διαφοροποιήσεως όγκοι.  Όλοι οι ιστολογικοί τύποι του καρκίνου του πνεύμονος προέρχονται από πολυδύναμα επιθηλιακά κύτταρα του ενδοδέρματος με φαινοτυπική πολυμορφία. Tα επιθηλιακά, μητρικά αυτά κύτταρα κατά τη διαδικασία της φυσιολογικής ιστογενέσεως διαφοροποιούνται σε εκείνα τα κύτταρα που απαντώνται στο τραχειοβρογχικό δένδρο, όπως το ψευδοπολύστοιβο κροσσωτό επιθήλιο, τα καλυκοειδή, κυλινδρικά κύτταρα, τα νευροενδοκρινικά κύτταρα και τα πνευμονοκύτταρα τύπου Ι και ΙΙ. Κατά την έκθεσή τους σε καρκινογόνους παράγοντες, τα κύτταρα που μπορούν να υποστούν υπερπλαστικές, μεταπλαστικές ή νεοπλασματικές μεταβολές μπορεί να διαφοροποιούνται ταυτόχρονα προς περισσότερους ιστολογικούς τύπους ή να μεταπίπτουν από τον ένα τύπο στον άλλο. Η συχνότητα με την οποία απαντούν πολλαπλοί ιστολογικοί τύποι επί ενός καρκινώματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες αλλά και από την επιμέλεια με την οποία αναλύονται τα βιοπτικά δείγματα ή, ακόμη, και από τον αριθμό των τομών που εξετάζονται. Σε μια μελέτη παθολογοανατομικής τεκμηριώσεως του καρκίνου του πνεύμονος, όταν αναλύονταν τουλάχιστον 10 κύβοι από το παρασκεύασμα, 45% των περιπτώσεων εμφάνισαν ετερογένεια μεταξύ των διαφόρων τομών που μικροσκοπούνταν, ενώ 10% των περιπτώσεων εμφάνιζαν μικτούς όγκους, συνήθως εκ πλακωδών επιθηλίων και αδενοκαρκίνωμα.
Πολλές προσπάθειες ταξινομήσεως του καρκίνου του πνεύμονος έγιναν μετά την αρχική του  Marchesani (1925), μεταξύ των οποίων του Kreyberg (1962), κατά την οποία είχαν προταθεί δύο αιτιολογικά διακριτές ομάδες ιστολογικά καθοριζόμενων τύπων: Στην πρώτη περιλαμβάνονται οι μικροκυτταρικοί και οι επιδερμοειδείς όγκοι, οι οποίοι συσχετίζονται με την εισπνοή καρκινογόνων ουσιών, ενώ στη δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται τα αδενοκαρκινώματα και οι μεγαλοκυτταρικοί όγκοι. Φαίνεται, πράγματι, ότι το εκ πλακωδών επιθηλίων και το μικροκυτταρικό καρκίνωμα έχουν διακεκριμένη δοσοεξαρτώμενη σχέση με την αύξηση της εκθέσεως στο κάπνισμα, προκαλώντας, έτσι, μεγαλύτερη επίπτωση των ιστολογικών αυτών τύπων. Πρόσφατα, το αδενοκαρκίνωμα φαίνεται ότι, προοδευτικά, εμφανίζεται με αυξημένους δείκτες επιπολασμού μεταξύ των γυναικών καπνιστριών (ιδίως στις ΗΠΑ, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία), αν και ο ιστολογικός αυτός τύπος δε σχετίζεται με την καπνιστική συνήθεια.

Τα αδενοκαρκινώματα είναι είναι ο κοινότερος τύπος μεταξύ καπνιστών, αλλά αναγνωρίζεται σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις εκείνων που δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Η συχνότερη εντόπισή του είναι στην περιφέρια του πνευμονικού παρεγχύματος, ως μονήρης όζος ή μάζα μαλακών ιστών και η ιστολογική του αναγνώριση προϋποθέτει την εμφάνιση αδενικού σχηματισμού ή την παρουσία ενδοκυτοπλασματικής μουσίνης. Το βρογχοκυψελιδικό καρκίνωμα είναι υπότυπος του αδενοκαρκινώματος, που μπορεί να είναι μονήρης ή μονήρης μάζα ή, να εμφανίζεται ως εικόνα θαμβής υάλου, ή ως πολλαπλοί όζοι ή ως διήθηση, όπως η πνευμονία. Στις ιστολογικές ιδομορφίες του εμπεριέχονται, επίσης, η περιφερική του περιφερική του αφετηρία από ασαφώς διακρινόμενο βρόγχο, καλά διαφοροποιημένο κυτταρολογικό τύπο, και ανάπτυξη κατά μήκος άθικτου κυψελιδικού διαφράγματος. [βλέπε: προκαρκινωματώδεις βλάβες]

Το εκ πλακωδών καρκίνωμα (&) των βρόγχων είναι το δεύτερο συχνότερο ΒΚ, με συχνότητα ~25%. Συσχετίζεται ισχυρά με την καπνιστική συνήθεια, και η αφετηρία του εντοπίζεται, συχνότερα, σε κεντρικούς βρόγχους -τραχεία, κύριους βρόγχους, λοβαίους και, ιδίως,  τμηματικούς, αλλά δεν αποκλείεται και η εντόπισή του ως περιφερική μάζα. Οι ασθενείς εμφανίζονται με συμπτώματα από τους αεραγωγούς όπως βήχας κι αιμόπτυση. Η ακτινολογική εικόνα του εκ πλακωδών επιθηλίων ΠΚ μπορεί να είναι δηλωτική αποφράξεως αεραγωγού, όπως η λοβαία ατελεκτασία, ή η μεταποφρακτική πνευμονία (όπισθεν του όγκου απόφραξη). Λόγω της κεντρικής του εντοπίσεως όγκος μπορεί να είναι ακτινολογικά αφανής ακόμη και αφανής στα πρώιμα στάδια, στην CT. Ο εκ πλακωδών επιθηλίων ΠΚ μπορεί να υποστεί -έκκεντρη- τήξη, όπως δεν αποκλείεται να σθμβεί και στους άλλους ιστολογικούς τύπους. Η διάγνωση του εκ πλακωδών επιθηλίων Πκ προϋποθέτει την αναγνώριση διαφοροποιημένων πλακωδών επιθηλίων, της μορφής της κερατινοποιήσεως και την παρουσία διακυτταρικών γεφυρών, γνωστών ως δεσμοσώμια. [βλέπε: προκαρκινωματώδεις βλάβες].

Το μεγαλοκυτταρικό αδιαφοροποίητο ΠΚ είναι σαφέστερα διαφοροποιημένο υπό το μικροσκόπιο κοινού φωτός, και στερείται αδενοειδούς ή πλακώδους διαμορφώσεως. Αποσπά ~10% της συνόλης επιπτώσεως του ΠΚ, αν και παρατηρείται μεγάλη διακύμανση μεταξύ των διαφόρων κέντρων αναφοράς, ανάλογα με τις μεταξύ των ερευνητών διακυμάνσεις, όσον αφοροά στην διάκριτική τους ευχέρεια επί των αδιαφορποιήτων νεοπλασμάτων. Συνήθως εμφανίζεται ως περιφερικός όγκος, που εμπεριέχει νέκρωση. 

Ο μικροκυτταρικός ΠΚ, ΜΚΠ, αποσπά το 20% της συνολικής επιπτώσεως του ΠΚ, συνέχεται περισσότερο [παρ΄ό,τι οι άλλοι ιστολογικοί τύποι με το κάπνισμα, και τείνει να εξορμάται από περιοχές πκησίον των κεντρικών βρόγχων, συχνά με εκτεταμένη λεμφαδενοπάθεια. Από την απεικονιστική μελέτη, συνηθως αναγνωρίζεται μεγάλη, κεντρικής εντοπίσεως, μεσοθωρακική, μάζα, που επινεμείται λεμφαδένες και η πρωτοπαθής αφετηρία τους είναι ασαφής. Ο ΜΚΠ είναι ο συχνότερος ΠΚ, που εμφανίζει πρώιμα απομακρυσμένες μεταστάσεις και, για θεραπευτικούς σκοπούς, θεωρείται συστηματική πάθηση, ακόμη και στο πρώιμο στάδιο. Η μόνη εξαίρεση του κανόνος αυτού είναι όταν εμφανίζεται ως περιφερική οζώδης βλάβη, χωρίς λεμφαδενοπάθεια.Ο ΜΚΠ είναι όγκος που εκδηλώνεται με παρανεοπλασματικά σύνδρομα.
εικόνα 1, η ταξινόμηση του βρογχογενούς καρκινώματος. Ο ΜΜΚΠ είναι ο πλέον συνηθισμένος τύπος. Συσχετίζεται με το κάπνισμα και σε 20% των περιπτώσεων οφείλεται σε μεταλλάξεις στο EGFR και ALK (&).
Στους ιστολογικούς τύπους περιλαμβάνονται πλειομορφικά μικρά κύτταρα που μπορεί να είναι στρόγγυλα, ωοειδή ή φωνιώδη, και περιέχουν άλλοτε άλλη ποσότητα κυτοπλάσματος. Οι πυρήνες είναι υπερχρωματικοί και περιέχουν σπάνια χρωματίνη.
συχνότητες ιστολογικών μορφών
συχνά >95% ποσοστό όχι συχνά <5%
αδενοκαρκίνωμα 50% καρκινοειδές
επιδερμειδές 33% αδενεοειδές κυστικό, κυλίνδρωμα
μικροκυτταρικό 15%  
μεγαλοκυτταρικό 3% βλεννοεπιδερμεοειδές
βρογχογενής καρκίνος: γενική πρόγνωση
συνολική 5 ετής επιβίωση
10-15%
για όλους τους τύπους
"καλύτερη" πρόγνωση
επόμενη "καλύτερη"
χειρότερη
μεγαλοκυψελιδικό
μη μικροκυτταρικό
μικροκυτταρικό

Δεν πρέπει ακόμη να παραβλέπεται το γεγονός ότι ο υποκειμενικός παράγοντας προκαλεί σημαντική ασυμφωνία μεταξύ των παθολογοανατομικών διαγνώσεων από εργαστήριο σε εργαστήριο (4.3% σε καλώς διαφοροποιημένους όγκους, 8.8% σε όγκους μέσης και 53.4% χαμηλής διαφοροποιήσεως).
Με πρακτικούς όρους, ο ΠΚ διοακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, από την οποία εξαρτάται η διχείρισή του και η θεραπευτική προσέγγιση:
[α] μη μικροκυτταρικός καρκίνος πνεύμονος, ΜΜΚΠ. Αφορά το 75-80% όλων των μορφών ΠΚ.
Ο εκ πλακωδών κυττάρων όγκος είναι ο συχνότερος όλων, που, συνήθως, ενφανίζεται ως μάζα μαλακών μορίων στην ακτινογραφία θώρακος, αλλά μο[πορεί να υποστεί εκσκαφή, ώστε να συγχέεται με πνευμονικό απόστημα. Σπανιότερα, μπορεί να εμφανιστεί και ως πολλαπλές κοιλοτικές βλάβες. Ασθενείς με υπερασβεστιαιμία είναι πιθανότερο να πάσχουν από ΠΚ εκ πλακωδών επιθηλίων. 
Το αδενοκαρκίνωμα δεν είναι απαραίτητο να σχετίζεται με το κάπνισμα. Μπορεί να αναπτυχθεί σε θέσεις όπου προϋπάρχει ουλώδης ιστός, ή εστίες ινώσεως. Μπορεί αν είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής, από άλλες θέσεις εντός ή εκτός του θώρακος, ιδιαίτερα, εάν προκαλεί διήθηση στον υπεζωκότα με επακόλουθη πλευριτική συλλογή. 
Το καρκίνωμα από κυψελιδικά κύτταρα. Σπάνιότερα προκαλεί την παραγωγή άφθονης βρογχόροιας.  
[β] μικροκυτταρικό καρκίνωμα πνεύμονος. ΜΚΠ. Αφορά το 20-25% των περιπτώσεων ΠΚ. Η επιδημιολογική κίνηση των ιστολογικών τύπων του ΠΚ μπορεί να τροποποιείται προσοδευτικά και να επηρεάζεται από άγνωστους γενετικούς παράγοντες ή διαπροσωπικές διακυμάνσεις, μεταξύ του πρσωπικού των Εργαστηρίων.  

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. κακοήθεις πνευμονικοί όγκοι - ταξινόμηση κατά ΠΟΥ
καρκίνωμα εκ πλακωδών επιθηλίων ή επιδερμοειδές
θηλοειδής
εκ διαυγών κυττάρων
εκ μικρών κυττάρων
βασικοειδές καρκίνωμα
μικροκυτταρικό καρκίνωμα
 - συνδυασμένο μικροκυτταρικό καρκίνωμα
αδενοκαρκίνωμα
αδενοκαρκίνωμα, μικτός υπότυπος
λοβιακό καρκίνωμα
θηλώδες αδενοκαρκίνωμα
  βρογχοκυψελιδικό καρκίνωμα
  μη βλεννοπαραγωγό
  βλεννοπαραγωγό
  μικτό βλεννο- και μη βλέννο- παραγωγό
συμπαγές αδενοκαρκίνωμα με παραγωγή βλέννης
 - εμβρυϊκό αδενοκαρκίνωμα
 - βλεννώδες (κολλοειδές καρκίνωμα
 - βλεννώδες κυσταδένοκαρκίνωμα
 - αδενοκαρκίνωμα "signet ring"
 - αδενοκαρκίνωμα εκ διαυγών κυττάρων
μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα
νευροενδοκρινές καρκίνωμα εκ μεγάλων κυττάρων
βασικοειδές καρκίνωμα
λεμφοεπιθηλιακό καρκίνωμα
καρκίνωμα εκ διαυγών κυττάρων
αδενοπλακώδες καρκίνωμα
 - πλειόμορφο καρκίνωμα
 - καρκίνωμα "signet ring" -
 - καρκίνωμα εκ γιγαντοκυττάρων
 - καρκινοσάρκωμα
 - πνευμονικό βλάστωμα
καρκινοειδείς όγκοι
τυπικό καρκινοειδές
άτυπο καρκινοειδές
καρκίνωμα εκ σιελογόνων κυττάρων
βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα
αδενοειδές κυστικό καρκίνωμα
επιθηλιο-μυεπιθηλιακό καρκίνωμα
μη διηθητικοί όγκοι
πλακώδες καρκίνωμα in situ
άτυπη αδενοματοειδής υπερπλασία
διάχυτη υπερπλασία εκ νευροενδοκρινικών κυττάρων
μεσεγχυματικοί όγκοι
Σάρκωμα, πνευμονικό
λειομυοσάρκωμα
αγγειοσάρκωμα
επιθηλοειδές αιμαγγειοενδοθηλίωμα
πλευροπνευμονικό βλάστωμα
 - χόνδρωμα
συγγενής περιβρογχικός μυοϊνοβλαστικός όγκος
 - διάχυτη πνευμονική λεμφαγγειομάτωση
φλεγμονώδης μυοϊνοβλαστικός όγκος
λεμφαγγειολειομυομάτωση
σάρκωμα αρθρικού υμένος
 - μονοφασικό
 - διφασικό
σάρκωμα πνευμονικής αρτηρίας
σάρκωμα πνευμονικής φλέβας
καλοήθεις επιθηλιακοί όγκοι
θηλώματα
 - θήλωμα εκ πλακωδών επιθηλιών
     -εξωφυτικό
     - ανεστραμμένο
 - κοκκιώδες θήλωμα
 - μικτό θήλωμα εκ πλακωδών επιθηλίων και κοκκιωματώδες
αδενώματα
κυψελιδικό αδένωμα
θηλώδες αδένωμα
αδένωμα σιελογόνου τύπου
 - αδένωμα βλεννογόνου αδένος
 - πλειομορφικό αδένωμα
 - άλλα
βλεννώδες κυσταδένωμα
λεμφοπαραγωγικοί όγκοι
λέμφωμα Β- κυττάρων (οριακής ζώνης)
διάχυτο λέμφωμα Β κυττάρων
λεμφωματοειδής κοκκιωμάτωση
ισιιοκύτωση εκ κυττάρων langerhans
διάφοροι όγκοι
αμαρτώματα
σκληρωτικό αιμαγγείωμα
όγκοι εκ διαυγών κυττάρων
όγκοι από αρχέγονα κύτταρα
 - τεράτωμα, ώριμο
 - τεράτωμα, πρώιμο
 - άλλοι όγκοι από αρχέγονα κύτταρα
ενδοπνευμονικό θύμωμα
μελάνωμα
σαρκωματοειδές καρκίνωμα
 - γιγαντοκυτταρικό καρκίνωμα
 - καρκίνωμα εξ ατρακτοειδών κυττάρων
αταξινόμητοι σπάνιοι όγκοι
-ενδοβρογχικό λίπωμα

οστεοχόνδρωμα