Ο έλεγχος της ζωτικής χωρητικότητας εκτελείται με τη βοήθεια ενός οργάνου συλλογής και μετρήσεως του εκπνεόμενου όγκου, που ονομάζεται σπιρόμετρο.
Η VC είναι ανάλογη του ύψους και αντιστρόφως ανάλογη της ηλικίας και ευρίσκεται σχετικά μικρότερη στις γυναίκες, παρ΄ό,τι στους άνδρες με τα ίδια σωματομετρικά χαρακτηριστικά, ακόμη και μετά διόρθωση του μεγέθους του σώματος (VC/BSAΑΝΔΡΕΣ> VC/BSAΓΥΝΑΙΚΕΣ), αν και παρατηρείται ικανή επικάλυψη στα διαστήματα ασφάλειας, μεταξύ ανδρών και γυναικών. Διαφέρει, επίσης, μεταξύ ατόμων διαφορετικής φυλής ή εθνικότητας και αυτό πρέπει να παίρνεται υπ΄όψη όταν συγκρίνονται μετρήσεις με βάσει προβλεπόμενες τιμές από μετρήσεις που έγιναν σε άτομα άλλης εθνικότητας ή φυλής. Η VC κυμαίνεται σε όρια ±20% των προβλεπομένων τιμών για το ύψος και την ηλικία του εξεταζομένου και μπορεί να διαφέρει από εξέταση σε εξέταση του ίδιου ατόμου, ανάλογα με τη θέση του σώματος, και άλλους παράγοντες.
Σε νεαρούς ενήλικες, η VC είναι ανάλογη της σωματικής μάζας. Η VC μειώνεται με ελάττωση της πνευμονικής διατασιμότητας όπως επί πνευμονικού οιδήματος, πνευμονίας, ατελεκτασίας, περιοριστικού συνδρόμου, βρογχογενούς καρκινώματος, βρογχικής αποφράξεως ή χειρουργικής εξαιρέσεως. Η VC ευρίσκεται, επίσης, μειωμένη σε ορισμένες εξωπνευμονικές παθολογικές καταστάσεις, όπως καταστολή των αναπνευστικών κέντρων, νευρομυϊκά σύνδρομα, ελάττωση του όγκου της θωρακικής κοιλότητας (πχ., λόγω πλευριτικής συλλογής, πνευμοθώρακος, διαφραγματοκήλης, καρδιακής ανεπάρκειας, μειώσεως της κινητικότητας του διαφράγματος, πχ., κατά την εγκυμοσύνη, ελαττώσεως της κινητικότητας του θώρακος, λόγω σκληροδέρματος, κυφοσκολιώσεως ή πόνου).
Συνήθως εκφέρεται σε ml και η φυσιολογική του τιμή για νεογέννητα είναι 140 ml, για νεαρούς ενήλικες άνδρες, 4800ml, ενώ αποτελεί το 80% της TLC.