φράκταλ γεωμετρία, πολύ διαδεδομένησ τη φύση
Εισαγωγή. Εκτός από το δέρμα, το αναπνευστικό σύστημα είναι το μόνο όργανο που έρχεται σε απ΄ευθείας επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Δεδομένου ότι αναπνεόμε περίπου 6-12 l αέρος/min οι πνεύμονες είναι αδιάκοπα εκτεθειμένοι σε εισπνεόμενους, δυνητικά παθογόνους, μικροοργανισμούς, αλλεργιογόνα και επιμερισμένη ύλη, που πρέπει να απσυρθούν πριν δημιουργήσουν συνθήκες φλεγμονής, πρκειμένου να διατηρηθεί η ομοιστασία του οργανισμού.
https://d.pr/free/i/pXW5zE Ανώτερο αναπνευστικό σ΄συτημα
Ο βλεννογόνος των αεραγωγών διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην προστασία του πνεύμονος από περιβαλλοντικές επιβουλές και τη διατήρηση της ακεραιόττηας και ομοιστασίας του. Το τραχειοβρογχικό δένδρο μπορεί να διακριθεί σε δύο ζώνες: στους αμιγείς αεραγωγούςκαι την αναπνευστική ζώνη. Στους αμιγείς αεραγωγούς, ο εισερχόμενος αέρας υφίσταται εφυγρανση, θέρμανση, ενώ αποκαθαίρεται πλήρως πριν προωθηθεί στην αναπνευσική ζώνη για την επιτέλεση της ανταλλαγής αερίων και την οξυγόνωση του αίματος. Οι αμιγείς αεραγωγοί αποτελούνται από τις ρινικές κοιλότητες, τον φάρυγγα, τον λάρυγγα, την ραχεία τους βρόγχους, και τα βρογχιόλια, τους κυψελωτούς πόροους και σάκκους. Το τραχειοβρογχικό δένδρο, από την τραχεία και πέρα υφίσταται διαρκείς διχοτομήσεις μέχρι τα βρογχιόλια τα οποία περαιτέρω διαρούνται σε βρογχιολικούς αεραγωγούς. Το μέγεθος των βρόγχων προοδευτικά μειώνεται από την τραχεία στα τελικά βρογχιόλια, αλλά η συνολική εγκάρσια επιφάνειά τους, ανά επίπεδο, αυξάνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Τα τελικά βρογχιόλια συνδέονται με τους κυψελωτούς πόρους, μέσω των αναπνευστικών βρογχιολίων, τα οποία έχουν χαρακτήρες, τόσο βρογχιολίων, όσο και κυψελίδων (&).
Όπως, αρχικά παρέδωσε ο Lavoisier, 1777, η κύρια λειτουργία των πνευμόνων είναι η παροχή επαρκούς ποσόττηας οξυγόνου στο αίμα και η απαγωγή του παρεχθέντος διοξειδίου του άνθρακος, ως προϊόντος του μεταβολισμού. H λειτουργία ανταλλαγής αερίων στους πνεύμονες θεωρείται σε τρία στάδια:
1. αερισμός των πνευμόνων, με τον οποίο καθορίζονται οι συγκεντρώσεις του Ο2 και του CO2 στον κυψελιδικό χώρο,
2. η προσωρινή αποθήκευση ττων αερίων αυτών στο αίμα και η μέσω αυτού, μεταφορά τους και,
3. η λειτουργία της εξισορροπήσεως μεταξύ των μερικών πιέσεων τους μεταξύ του κυψελιδικού αέρα και του αίματος.
Ο πνεύμονας μπορεί να διακριθεί, λειτουργικά, [α] στους αμιγείς αεραγωγούς, μεταγωγής του αέρα από το στόμα στις κυψελίδες. Στους αμοιγείς αεραγωγούς δεν επιτελείται ανταλλαγή αερ΄πιων, αλλά χρησιμεύουν για τη θέρμανση και την εφύγρανση του αέρα, που προωθούν προς τις κυψελίδες. [β] στην αναπνευστική ζώνη που απαρτίζεται από τις τελευταίες λίγες διακλαδώσεις του τραχειοβρογχικού δένδρου, που αποτελείται από τα τελικά και αναπνευστικά βρογχιόλια τους κυψελωτούς πόρους και σάκκους, και τις κυψελίδες. Στην μοίρα αυτή, επιτελείται η ανταλλαγή αερίων ή η μεγάλη αναπνοή. Τα τελικά βρογχιόλια διαδέχονται 3-5 γενεές αναπνεσυτικών βρογχιολίων που έχουν, προοδευτικά αυξανόμενο αριθμό κυψελίδων στα τοιχώματά τους. Ακολουθούν οι αναπνευστικοί πόροι που είναι πλήρως κυψελιδοποιημένοι και δεν φέρουν πλέον κροσσωτό επιθήλιο, και οι οποίοι απολήγουν στους κυψελωτούς σάκκους που απαρτίχ=ζονται από τις εισόδους των κυψελίδων. Καθ΄όλο του τομήκος, το τραχειοβρογχικό δένδρο φέρει γεωδεσικής διαμορφώσεως μυϊκές δεσμίδες, οι οποίες συσπώμοενες, βραχύνουν και στενεύουν τον αεραγωγό, κι έτσι, μπορεί να επηρεάζουν την κατανομή του αερισμού. Η βασική μονάδα του αναπνευστικού συστήματος είναι το τελικό βρογχιόλιο, που τροφοδοτεί ένα αυτούσιο τμήμα του παρεγχύματος που ονομάζεται βοτρύδιο. Πολλά παρακείμενα βοτρύδια απαρτίζουν ένα πνευμονικό λοβίδιο, που απομονώνεται, από τα γειτονικά του, με ένα ατελώς αναπτυγμένο διάφραγμα, από συνδετικό ιστό. Οι κυψελίδες είναι ακανόνιστα πολύεδρα με μέση διάμετρο ~250μm. Αυξάνονται ως προς τον αριθμόι τους, μετά τη γέννηση, προς μέσο αριθμό στους ενήλικες 300 εκατομ., ανάλογα με το μέγεθος του σώματος. Κατά 85-90% της εξωτερικής επιφάνειας των κυψελίδων καλύπτεται από τριχοειδές πλέγμα, που διαμορφώνει μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή επιφάνεια ~70 m2, για την ανταλλαγή αερίων. Οι παρακείμενες κυψελίδες επικοινωνούν μέσω των πόρων Kοhn που παρέχουν διόδους για παράπλευρο αερισμό, μετακύληση υγρών, κινητικότητα μακροφάγων και διασπορά μικροβίων. το πλείστο της κυψελιδικής επιφάνειας καλύτπεται από επιθηλιακά κύτταρα που έχουν ιδιαίτερα περιορισμένο κυτόπλασμα, εγκατεστημένο προς την βασική τους μεμβράνη. Τα ενδοθηλιακά κύτταρα των τριχοειδών είναι, επίση,ς ιδιαίτερα λεπτά (εκτός από την περιοχή που ευρίσκεται ο πυρήνας τους) και κάθονται στη βασική τους μεμβράνη. Στο μεγαλύτερο μέρος της κυψελιδοτριχοειδικής μεμβράνης, όπου παραγματοποιείται ανταλλαγή αερίων οι δύο βασικέ ςμεμβράνες (των επιθηλιακών και ενδοθηλιακών κυττάρων)_ συντήκονται σε μιά χωρίς την παρεμβολή διάμεσου ιστού. Έτσι, η απόσταση διαχύσεως από το κέντρο της κυψελίδας προς το τριχοειδές είναι μικρότερη των 0.5 μm, ενώ η απόσταση προς ένα ερυθρό αιμοσφαίριο ή, ακόμη, και μέσα στο ερυθροκύτταρο (~8μm) μπορεί να είναι σημαντικά μεγαλύτερη παρ΄ό,τι η απόσταση από τις δύο όψεις της κυψελιδοτριχοειδικής μεμβράνης. Παρά την ανατομική τους πολυπλοκότητα, η λειτουργία της ανταλλαγής αερίων μπορεί να περιγραφτεί με απλά, σχετικά μοντέλα που αποτελούνται από δύο μοίρες: το διακλαδιζόμενο αγωγό σύστημα αμιγών αεραγωγών και η αναπνευστική ζώνη, που περιβάλλεται από ένα 'θαυμάσιο' δίκτυο τριχοειδών.
βιομιμητικά συστήματα Έχει κατανοηθεί ότι η μηχανική του πνευμονικού ιστού είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και δυναμική. Ακόμη και επί υγιών πνευμόνων, η ελικοειδής γεωμετρία και η η επιφανειακή τάση πέραν της ανένδοτης φύσεως του πνευμονικού παρεγχύματος, που καθιστούν το σύστημα μη γραμμικό, είναι δύσκολο να μελετηθεί με βάση απλές εξισώσεις ή μοντέλα εξελιξεων (&). Προς τούτοις, σημειώνεται ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη ή σχεδόν αδύνατη, η απεικόνιση της κυψελιδικής γεωμετρίας, in vivo και χωρίς παρεμβατικές μεθόδους. Στην εποχή μας, η σύγχρονη απεικόνιση είναι με, μέσω ακτίνων Χ, αξονική τομογραφία, της οποιία η ανάλυση είναι πολύ χαμηλή, για την αποτύπωση των μικροκατασκευών στο κυψελιδικό επίπεοδ, όπου αθροίζεται το εξωκυττάριο δίκτυο, Ως αποτέλεσμα έχουν καταβληθεί προσπάθειες προκειμένου να εξεταστούν οι μηχανικές ιδιόττηες του πνευμπνικού παρεγχύματος in vitro. Πρόσφατα έχουν καταβληθεί προσπάθειες να πσομοιωθούν με ειδικές μικροροϊκές συσκευές (:βιομιμητικά συστήματα), οι ιδιότητες της κυψελιδοτριχοειδικής μεμβράνης, που έχου βρει εφαρμογές στην τοξικολογία και τη θεραπευτική.
Η παράπλευρος επικοινωνία μεταξύ βοτρυδίων και τριχοειδοών, είναι καλύτερη παρ΄ό,τι μεταξύ λοβιδίων, αν και οι δίαυλοι Lambert συνδέουν βρογχιόλια παρακείμενων λοβιδίων.