Επιφανειοδραστική ουσία, σύσταση

Η επιφανειοδραστική ουσία απαρτίζεται χημικά από ένα μίγμα φωσφολιπιδίων, πιθανόν συνδεδεμένο με πρωτεΐνες. 70-90% αυτών είναι λεκιθίνη, με μια υψηλή αναλογία κορεσμένης διπαλμιτικής φωσφατιδυλοχολίνης. Αυτοραδιογραφικές μελέτες με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο και ειδικές κυτταροχημικές χρώσεις έχουν δείξει ότι ραδιοσημασμένες πρόδρομες ενώσεις της διπαλμιτικής λεκιθίνης συγκεντρώνονται στα έγκλειστα και ότι η διαλυτότητα των εγκλείστων ομοιάζει με τη διαλυτότητα των φωσφολιπιδίων. Έχει δειχθεί ότι ο μέσος χρόνος ημιζωής της επιφανειοδραστικής ουσίας είναι μικρός –περίπου 14 ώρες- και, επομένως, απαιτείται τοπική δυνατότητα συνεχούς συνθέσεως και απαγωγής των προϊόντων καταβολισμού. Την υδρόλυση των φωσφολιπιδίων και την απαγωγή των προϊόντων καταβολισμού αναλαμβάνουν τα κυψελιδικά μακροφάγα, ειδικά εξοπλισμένα με φωσφολιπάσες Α1 και Α2.

Η δραστηριότητα όλων των ενζυμικών ομάδων του παρεγχύματος είναι εντονώτερη στα κυψελιδικά κύτταρα τύπου ΙΙ, με πιθανή εξαίρεση τα κύτταρα Clara. Οι βασικές βιοχημικές λειτουργίες τους αναφέρονται στην έντονη γλυκολυτική ικανότητα, στην ύπαρξη δραστικού λυσσοσωμιακού συστήματος (λιπάση, όξινη φωσφατάση, φωσφατιδική όξινη φωσφατάση, σουλφατάση, β-γλυκουρονιδάση, μη ειδική εστεράση) και, ακόμη, στην ύπαρξη δραστικού ενδοκυτταρίου συστήματος μεταφοράς. Η πολυδιάστατη μεταβολική δραστηριότητα του πνευμονοκυττάρου τύπου ΙΙ εξυπηρετεί ανάγκες μεταβολισμού (αναβολισμού ή και καταβολισμού) της επιφανειοδραστικής ουσίας,[i] αλλά και καθιστά το κύτταρο ικανό να επιτελέσει ουσιώδες αμυντικό έργο, δεδομένης της εκθέσεως της κυψελιδοτριχοειδικής μεμβράνης σε πληθώρα εξωγενών βλαπτικών παραγόντων. Ειδικότερα, το πρόβλημα της συνθέσεως της επιφανειοδραστικής ουσίας στα πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ και της αποδομήσεώς της στα κυψελιδικά μακροφάγα ή, αντίθετα, της συνθέσεώς της στα κύτταρα Clara και της αποδομήσεώς της στα πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ είναι ανοικτό προς συζήτηση.