Στο πάνω γράφημα του διαγράμματος Α ,απεικονίζεται η σχέση πιέσεως-όγκου ενός πνεύμονος που έχει πληρωθεί με φυσιολογικό ορό, ενώ στο κάτω διάγραμμα είναι η σχέση πιέσεως -όγκου ενός πνεύμονος πλήρους αέρος.
στον πνεύμονα που είναι πλήρης αέρος, είναι εμφανής η υστέρηση.
Στο κάτω διάγραμμα, ο πνεύμονας έχιε πληθρωθεί με φυσιολογικό ορό. που ξουδετερώνει την επιφαειοδραστική ουσίακαι επιτρέπει τη διάκριση των δυνάμρων της ελαστικής επαναφοράς, που οφείλονται στις δυνάμεις της ελαστικής παραμορφώσεως των ιστών και τις δυνάμεις της επιφανειακής τάσεως..
Επιφάνειες υγρών που καλύπτονται από επιφανειοδραστική ουσία παρουσιάζουν το φαινόμενο της υστέρησης δηλαδή η ελάττωση της επιφανειακής τάσεως που προκαλούν γίνεται μεγαλύτερη, παροδικά, αν προηγηθεί αύξηση της επιφάνειας που καλύπτουν (εισπνοή-μεθέθυνση των κυψελίδων). οι δυνάμεις ελαστικής παραμορφώσεως του πνεύμονα καθορίζονται από τις ελαστικές δυνάμεις που ασκούν οι πνευμονικοί ιστοί, και από την επιφανειοδραστική ουσία του πνεύμονα. Έτσι, στην εικόνα Α συγκρίνονται σχέσεις πιέσεως-όγκου πνεύμονα που είναι γεμάτος με φυσιολογικό ορό ή άερα. μόνο στον πνεύμονα που είναι γεμάτος με αέρα, αναπτύσσεται το φαινόμενο της υστέρησης. έτσι, απαιτούνται μεγαλύτερες δυνάμεις για την έκπτυξη του πνεύμονα κατά την εισπνοή, παρ΄ό,τι για τη διατήρηση του όγκου του, κατά την εκπνοή. δηλαδή η πίεση ελαστικής επαναφοράς για τον ίδιο όγκο είναι μεγαλύτερη κατά την εισπνοή, παρ΄ότι για την εκπνοή.
Η συμβολή των ελαστικών δυνάμεων των πνευμονικών ιστών και της επιφανειοδραστικής ουσίας στη διαμόρφωση της πνευμονικής ενδοτικότητας διαφέρει σε μικρούς παρ΄ό,τι σε μεγάλους πνευμονικούς όγκους. Στο κάτω διάγραμμα φαίνεται ότι, όταν οι διαστάσεις του πνεύμονα είναι μικρές (εκπνοή) η επιφανειοδραστική ουσία καθορίζει τη δύναμη ελαστικής επαναφοράς, ενώ όταν ο πνεύμονας διαταθεί (στο όριο της ΤLC) τότε επικρατούν οι δυνάμεις ελαστικής παραμορφώσεως που έχουν υποστεί τα δομικά συστατικά του πνεύμονος.
βλέπε:
σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας των νεογνών
αναστεναγμόw
πνευμονική εμβολή (η διακοπή της πνευμονικής κυκλοφορίας προκαλεί απώλεια της επιφανειοδρραστικής ουσίας (δεν παράγεται) και, επομένως, ατελεκτασία.
βλέπε:
Επιφανειοδραστική ουσία, σύσταση
Επιφανειοδραστική ουσία, σύνθεση
Επιφανειοδραστική ουσία δυσλειτουργία
Επιφανειοδραστική ουσία, μεταβολισμός
Επιφανειοδραστική ουσία και άμυνα
Επιφανειοδραστική ουσία και υποξία
Επιφανειοδραστική ουσία και έργο αναπνοής