Σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας -acquired immunodeficiency syndrome (AIDS)

ΟΡΙΣΜΟΣ. Το σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (Acquired immune deficiency syndrome, AIDS)αναπτύχθηκε  to 1981μεταξύ ομάδων ομοφυλόφιλων ασθενών με σάρκωμα Kaposi ή πνευμονία από πνευμονοκύστη carinii. Το 1983, ταυτοποιήθηκε ο ιός της ανοσοανεπάρκειας (Human immunod- eficiency virus, HIV) ως αίτιο του AIDS. Η λοίμωξη μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή, μέσω περιγεννητικής μεταφοράς και μετά έκθεση σε μολυσμένο αίμα.  

Το σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (ΣΕΑΑ) είναι χρόνια νόσος του ανοσοποιητικού συστήματος που οφείλεται στον ρετροϊό human immunodeficiency virus (HIV), που, απομονώθηκε το 1981 και  προσβάλλει τόσο τα Τ-λεμφοκύτταρα, όσο και τα μακροφάγα. Φορείς του ιού είναι οι χιμπατζήδες, που μεταφέρουν τον ιό, χωρίς να νοσούν. Η νόσος καθιστά τους ασθενείς ευάλλωτους στην ανάπτυξη ευκαιριακών, ιογενών ίώσεων και διαφόρων νεοπλασιών.
Το 2007, από τη νόσο κατέληξαν 33.2 εκατομ. άνθρωποι, τα 3/4 εκ των οποίων στην Κ. και Ν.Αφρική.
Μεταδίδεται μέσω, του αίμαος, του σπέρματος, του κολπικου υγρoύ, και του μητρικού θηλασμού, ενώ έχει απομονωθεί στο σάλιο, τα δάκρυα, τα ούρα, τον ιδρώτα, και τις βρογχικές εκκρίσεις, χωρίς, εν τούτοις, να έχει αναφερθεί μετάδοση, μέσω αυτών, μέχρι σήμερα. ο λόγος είναι η μεγάλη ευπάθεια του ιού στο εξωτερικό περιβάλλον και το γεγονός της ασθενούς ιικής φορτίσεως των πιο πάνω βιολογικών υλικών. έτσι, δεν είναι δυνατή η μετάδοση του ιού, με επαφή με μολυσμένα αντικείμενα.
Ο ιός αδρανοποιείτια ταχύτατα, σε υγρή θέρμανση στους 56°C όπως επίσης και με την αποστείρωση, ενώ όλα τα κοινά χημικά απορρυπαντικά αδρανοποιούν ευχερώς τον ιό HIV, όπως το οινόπνευμα 70° και η κοινή χλωρίνη, σε πρόσφατο διάλυμα 1/10. Ο ιός, επίσης, αδρανοποιείται σε κοινά πλυντήρια ρουχισμών και σκευών.
Ο ιός δεν μεταδίδεται με τα κουνούπια, τον βήχα, το κάπνισμα, το πταρμό, την τυχαία επαφή, καθώς και με την κοινή χρήση πετσετών, οικιακών σκευών,
Μεταδίδεται μόνο με άμεσο αθρόο ενοφθαλμισμό μέσω σεξουαλικής επαφής ή με τα αιματογενώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Η μετάδοση του ιού, κατά την ετεροφυλοφιλική επαφή είναι ευκολότερη από τον άνδρα στη γυναίκα, παρά αντιστρόφως.
Συμπτώματα. Τα αρχικά συμπτώματα είναι εκείνα της γρίππης, όπως η κυνάγχη (πονόλαιμος), πυρετός, με ή χωρίς ρίγος, κόπωση, διόγκωση λεμφαδένων, ιδίως των τραχηλικών, μυαλγίες, αρθραλγίες, εξάνθημα, διάρροιες.
Παρ΄όλο ότι τα συμπτώματα, όπως προαναφέρθηκαν στον ασθενή με πρωτοπαθή λοίμωξη HIV, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ήπια καινα διαδράμουν αθόρυβα, η ιική φόρτιση, δηλαδή το φορτίων των παθογόνων μικροοργανισμών στο αίμα είναι στο μέγιστο αι, επομένως, η μετάδοσή του ιδιαίτερα πιθανή. Έτσι, στο στάδιο αυτό, το AIDS μεταδίδεται ευχερέστερα, παρ΄ό,τι σε άλλες φάσεις της διαδρομής του.
ο φορέας, δηλαδή ο οροθετικός ή HIV (+) διατρέχει μια περίοδο 2-12 χρόνια, κατά την οποία δεν εκδηλώνει συμπτώματα της νόσου, χωρίς να σημαίνει ότι στο διάστημα αυτό δεν μπορεί να μεταδόσει τη νόσο. Τα αρχικά συμπτώματα υποστρέφονται μετά διιάστημα μερικών εβδομάδων και οι ασθενείς παραμένουν φορείς, που νοσούν σε διάστημα 1-14 χρόνια: Είναι η "σιωπηλή" περίοδος της διαδρομής της νόσου.Μερικοί παραμένουν στην κατάσταση αυτή, επί ακόμη μεγαλύτερο διάστημα, αλλά άλλοι εμφανίζουν ενεργό νόσο μετά βραχύτερη σιωπηλή περίοδο. στο διάστημα αυτό, παρουσιάζουν ουλίτιδα, στοματικές λοιμώξεις, διόγκωση λεμφδένων, επίμονο απλό έρπη, κονδυλώματα γεννητικών οργάνων, κνησμό, απώλεια βάρους.
Στις ομάδες υψηλού κινδύνου περιλαμβάνονται οι 1. Ομοφυλόφιλοι - αμφιφυλόφιλοι άνδρες 2. Χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών
3. Πολυμεταγγιζόμενοι, 4. Κατοίκοι περιοχών όπου η νόσος ενδημεί
5. Άτομα με πολυγαμικές σχέσεις, 6. Ερωτικοί συντρόφοι ασθενών με ΣΕΑΑ, 7. Παιδιά ασθενών, 8. Ιερόδουλες και οι πελάτες τους.
Για τη μετάδοση του ιού πρέπει αία, σπέρμα ή κολπικό υγρό να περάσει στο σώμα του εκτεθειμένου. Δεν είναι δυαντή η μετάδοση του ιού, με τις χειραψίες, τα φιλιά, τις αγκαλιές ή το χορό και, μάλλον είναι δυσχερής η μετάδοσή του, με αποφυγή μεταδόσεως σπέρματος ή κολπικού υγρού, ιδίως σε άτομα με άθικτο βλεννογόνο στον κόλπο, το στόμα, τον πρωκτό ή το πέος.
Γενικά, η λοίμωξη μεταδίδεται: κατά την κολπική, πρωκτική ή στοματική διείσδυση με μολυνθέν άτομο, του οποίου το σπέρμα, το κολπικό υγρό ή αίμα εισέρχεται στο σώμα. Ο ιός πορεί να μεταφερθεί μέσω στοματικών αμυχών, ή αδιόρατες εκκρίσεις από τον πρωκτό ή τον κόλπο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. ο ιός μεταδίδεται, επίσης, με μετάγγιση μολυνθέντος αίματος και στο παρελθόν υπήρχαν αρκετά ατυχήματα, με μετάγγιση μολυσμένου αίματος. ¨ηδη, διενεργείται ενδελεχής βιοχημικός έλεγχος σε κάθε δείγμα αίματος που διατίθεται από τράπεζες αίματος. Κατά τη διάκρεια της εγκυμοσύνης ή του τοκετού από μολυσμένες μητέρες στο άμβρυο. Η λήψη αντιικής θεραπείας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μειώνεται δραστικά ο κίδυνος μεταδόσεως του ιού.
Στους παράγοντες κινδύνου συμπεριλαμβάνονται: η χωρίς επαρκή προστασία σεξουαλική επαφή. Η καλύτερη προστασία είναι η χρήση προφυλακτικού από latex και όχι πολυουρεθάνη, Ο πρωκτικός έρωτας είναι πλέον επικίνδυμος του κολπικού έρωτα κι αυτός περισσότερο επικίνδυνος του στοματικού. Ο κίνδυνος αυξάνεται επί πολυγαμικών ατόμων. η πιθανότητα μεταδόσεως είναι πολύ μεγαλύτερος σε άτομα με άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, επειδή οι βλάβες που προκαλούν αποτελουν πύλες εισόδου του ιού HIV.
Όπως προπειπώθηκε, μπορεί να υπάρχει μόλυνση με HIV για πολλά χρόνια, πριν εκδηλωθεί AIDS. Ο τρόπος μεταπτώσεως της λοιμώξεως από HIV σε AIDS δεν είναι γνωστός, αλλά γνωρίζουμε ότι ο ιός HIV καταστρέφει τα CD4 T λεμφοκύτταρα που ενέχονται σε μεγάλη ποικιλία αντιστάσεων κατά των παθογόνων μικροοργανισμών, και άλλων μη λοιμώδους αρχής, παθολογικών καταστάσεων. Το αμυντικό σύστημα εξασθενεί ολοένα περισσόtερο προοδευτικά, όσο περισσότερα από τα λεμφοκύτταρα αυτά καταστρέφει ο ιός. Η μόλυνση από ιό HIV μεταπίπτει σε AIDS, όταν ο αριθμός των κυκλοφορούντων CD4 Τ-λεμφοκυττάρων στο αίμα μειωθεί <200  ή όταν οι πάσχοντες βιώσουν μιαλοίμωξη, όπως πνευμονία από πνευμονοκύστι carinii, κυτταρομεγαλοϊό, φυματίωση, τοξοπλάσμωση, ή κρυπτοσποριδίωση. Διάγνωση. Η ανίχνευση αντισωμάτων για το ιό είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδος διαπίστωσης της μόλυνσης του ιού, εκτός από την οξεία φάση στην οποία υπάρχει μόλυνση, αλλά δεν έχουν ακόμα προλάβει να δημιουργηθούν τα αντισώματα. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να ακολουθείται ανάλυση του γενετικού υλικού του RNA HIV ιού (RNA loaded test). Από τις βασικές εξετάσεις, η μέτρηση του ιικού φορτίου και του αριθμού των διαθέσιμων CD4 κυττάρων, η αντίσταση στα διάφορα φάρμακα και ο έλεγος των επιπλοκών, ιδιαίτερα, για φυματίωση, ηπατίτιδα, τοξοπλάσμωση, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ηπατική καινεφρική βλάβη, και ουρολοιμώξεις.
εικόνα 1. Πνευμονία από πνευμονοκύστι carinii, σε ασθενή με HIV+ και χμηλή συγκέντρωση CD4.
Η μετάπτωση από την κατάσταση της μολύνσεως με ιό HIV σε νόσο -AIDS- πραγματοιείται στην επερχόμενη δεκαετία, στη διάρκεια της οποίας, το αμυντικό σύστημα του μολυνθέντος βλάπτεται σε κρίσιμο βαθμό, ώστε να μην μπορείπλέον να αναχαιτίσει λοιμώξεις από άλλες μικροβιακές, ευκαιριακές προσβολές, που θα περνούσαν απαρατήρητες ήμε περιορισμένη νόσο, εύκολα αντιμετωπίσιμη,  στους υγιείς. Τα συμπτώματα και σημεία των κυριοτέρων από τις ευκαιριακές αυτές λοιμώξεις είναι τα εξής: αθρόοι νυκτερινοί ιδρώτες, πυρετός (~38ºC) ± ρίγη, βήχας και δύσπνοια, χρόνια διάρροια, επίμονες λευκές κηλίδες ή ασυνήθεις βλάβες στην γλώσσα ή/και στοματική κοιλότητα κεφαλαλγία, ανεξήγητη κόπωση, διαταραχ'ες της οράσεως, απώλεια βάρους, δερματικά εξανθήματα. ΤΑ συμπτώματα αυτά μπορεί να αποκαλύπτουν πάσχοντες, που επιδιώκουν να αποκρύπτουν τη νόσο τους. Επιπλοκές. Στις σηματικότερες επιπλοκές περιλαμβάνονται: ευκαιριακές λοιμώξεις, όπως η φυματίωση, η σαλμονέλωση,η καντιτίαση, ο κυτταρομεγαλοΙός, η κρυπτοκοκκικη μηνιγγίτις, η τοξοπλάσμωση και η κρυπτοσποριδίωση. Οι λοιμώξεις αυτές αναχαιτίζονται με το κυτταρικό, αμυντικό σ΄συτημα, το οποίο εξασθενεί ο ιός HIV. Νεοπλάσματα, όπως το σάρκωμα Kaposi και τα λεμφώματα. σάρκωμα Kaposi. Είναι όγκος των αγγειακών τοιχωμάτων, ιδιαίτερα σπάνιος σε άτομα HIV-, all';a syn;huhw se ;atoma ΗIV+. Το σάρκωμα Kaposi συνήθως εμφανίζεται ως ωχρή/κόκκινη ή (συχνότερα) κυανόφαιη βλάβη στο δέρμα, το στόμα. Σε άτομα με σκούρο δέρμα, το σάρκωμα Kaposi μπορεί να είναι σκοτεινόχρωμο ή και μαύρο. Το σάρκωμα Kapsi μπορεί, επιπλέον, να προσβάλει και εωτερικά όργανα όπως, οι πνευμονες και το πεπτικό σύστημα. λεμφώματα. Ο όγκος εξορμάται από τα λευκά αιμοσφαίρια και, συνήθως, εμφνίζεται, αρχικά, ως διόγκωση των λεμφαδένων, ιδίως του αυχένος, της μασχάλης η των βουβωνικών περιοχών. Σύνδρομο Wasting. Προσβάλλει πολλά άτομα με AIDS αν και η επιθετική θεραπεία με αντιικά έχει περιορίσει την επίπτωση του συνδρόμου αυτού. Ορίζεται ως απώλεια τουλάχιστον του 10% του σωματικού βάρους που συχνά συνοδεύεται με διάρροιες, χρόνια αδυναμία και πυρετό. νευρολογικές επιπλοκές. Παρ΄όλο ότι το AIDS δεν φαίνεται ότι προσβάλλει τα νευρικά κύτταρα μπορεί να προκαλέσει νευρολογικά συμπτώματα όπως σύγχυση, αμνησία, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, και δυσκολία στην βαδιση. Μια από τις συχνότερες νευρολογικές διαταραχές είναι το σύμπελγμα AIDS-άνοιας, που συνεπάγεται σε μεταβοιλέςτης συμπεριφοράς και ελάττωση της νοητικής λειτουργίας. παθήσεις του νεφρού. Η συνδεόμενη με τον ιό HIV νεφροπάθεια είναι φλεγμονώδης πάθηση των εσπειραμένων σωληναρίων.Λόγω γενετικής προδιαθέσεως, οινεφρικές επιπλοκές της λοιμώξεως από ιό HIV είναι συχνότερες στους μαύρους. Ανεξάρτητα του αριθμού των CD4, οι ασθενείς με νεφρική εμπλοκή του AIDS πρέπει να αρχίζουν, αμέσως, αντιική θεραπεία. Θεραπεία. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ριζική θεραπεία για τη νόσο. Ο κύριος λόγος είναι ότι ο ιός HIV-1 χαρακτηρίζεται από μια ποικιλία πρωτεϊνών (μπορούν να διαφέρουν οι ιοί ακόμα και στον ίδιο ξενιστή) καθώς η αντίστροφη μεταγραφάση που είναι υπεύθυνη για την αντιγραφή του δεν έχει μηχανισμό επιδιόρθωσης σε περίπτωση ενσωμάτωσης λανθασμένων βάσεων στο DNA που παράγει από το RNA του ιού. Οι πρωτεΐνες του περιβλήματος που περιέχουν 5 υπερμεταβλητές, δεν διαφέρουν μόνο στην αλληλουχία των αμινοξέων αλλά και στο μέγεθος και στις θέσεις γλυκοζυλίωσης (η γλυκοζυλίωση συμβαίνει στο μεγαλύτερο μέρος των πρωτεϊνών του ιού). Συνήθως οι υπερμεταβλητές περιοχές είναι εκτεθειμένες και προκαλούν ανοσολογική απόκριση ενώ οι πιο συντηρητικές περιοχές είναι καλυμμένες είτε εκμεταλευόμενες την τρισδιάστατη δομή του ιού είτε μιμούμενες αντιγόνα του ξενιστή τα οποία δεν προκαλούν ανοσολογική απόκριση. Τα εμβόλια που δοκιμάζονται ή που προτείνονται είναι εμβόλια "κοκταίηλ¨που αφορούν πολλά αντιγόνα του ιού αν και ακόμα δεν είναι τόσο αποτελεσματικά.
Γενικά, διατίθενται οι επόμενες κατηγορίες φαρμάκων: αναστολείς της αναστροφής της μεταγραφάσης, της ομάδας των μη νουκλεοσιδών. Πρόκειται περι εσφαλμένων δομικών συστατικών που προσλκαμβλάνει ο ιός προκειμένου να αναπαραχθεί, με αποτέλεσμα τη ματαίωση του πολλαπλασιασμού του.
αναστολείς της αναστροφής της μεταγραφάσης, της ομάδας των νουκλεοσιδών. Πρόκειται περι εσφαλμένων δομικών συστατικών που προσλκαμβλάνει ο ιός προκειμένου να αναπαραχθεί, με αποτέλεσμα τη ματαίωση του πολλαπλασιασμού του.
αναστολείς πρωτεασών. Οι πρωτεάσες είναι πρωτεΐνες που χρειάζεται ο ιός προκειμένου να αναπαραχθεί.
αναστολείς συντήξεως. Οι παράγοντες αυτοί εισέρχονται στα CD4
αναστολείς της ιντεργράσης. Η ιντεργράση είναι πρωτεΐνη που χρησιμοποιεί ο ιός προκειμένου να εισέλθει στα CD4 κύτταρα.
Έναρξη της θεραπείας. Σύμφωνα με τους διεθνείς Οργανισμούς, κάιθε άτομο που έχει ρποσβληθεί από hIV πρέπει να λάβει αντιική θεραπεία, ανεξάρτητα με τον αριθμό των CD4 λεμφοκυττάρων του. Εν τουτοις, δεν ομονοούν όλοιθ στην αρχή αυτή, με την αντίρρηση της τοξικότητας των φαρμάκων.
Σε κάθεπερίπτωση, η θερπεία πρέπει να αρχίζει όταν [α] υπάρχουν σοβαρά συμπτώματα, [β] εντοπίζεται μια ευκαιριακή λοίμωξη, [γ] τα CD4 είναι <350, [δ] επί εγκυμοσύνης, [ε] επί νεφρικών επιπλοκων, [στ] ο ασθενεής θερπεύεται, ηδη για ηπατίτιδα Β.  βλέπε: |AIDS|