ΑΑΑΑ οξεοβασική ισορροπία - σύνοψη

Εκτός από τον έλεγχο της οξυγονώσεως του αίματος, με την ΑΑΑΑ συγκεντρώνουμε πολλές πληροφορίες αναφορικά με την οξεοβασική κατάσταση του οργανισμού. Ενδεχομένως χρειάζεται, επίσης, να μετρηθούν οι ηλεκτρολύτες Κ⁺, Na⁺, CI^-. Όπως είναι γνωστό, ο οργανισμός παράγει συνεχώς πτητικά και μη πτητικά οξέα, που διαχέονται στον εξω- και ενδοκυττάριο χώρο και θα εξέτρεπαν την ηλεκτροχημική ισορροπία του εσωτερικού περιβάλλοντος, εκτός και εάν είχαν προβλεφθεί ισχυροί εξουδετερωτικοί μηχανισμοί.

                    πίνακας 16-1. οξέα παραγόμενα στη μεταβολική διαδικασία

Τα μη πτητικά οξέα παράγονται υπό βραδείς ρυθμούς και τα μεν οργανικά μεταβολίζονται έγκαιρα προς CO₂ και νερό, τα δε ανόργανα, πέρα από τη διάστασή τους, δεν υφίστανται περαιτέρω μεταβολισμό. Οι νεφροί αναλαμβάνουν την αποβολή των Η⁺ που προέρχονται από αυτά και τη μετατροπή τους σε αδρανή άλατα. Οι νεφροί αποβάλλουν ημερησίως 50-100 mEq ιόντων Η⁺, που αντιστοιχούν στο μεταβολισμό όλης της ποσότητας ανοργάνων οξέων και μικρής ποσότητας οργανικών που δεν πρόλαβαν να μεταβολισθούν σε CO₂ και νερό¹.

 Τα οργανικά οξέα δημιουργούν οξεοβασικά προβλήματα μόνο όταν ο ρυθμός παραγωγής τους είναι μεγαλύτερος του ρυθμού μεταβολισμού τους, όπως σε καταστάσεις γαλακτικής ή διαβητικής οξεώσεως. Στις περιπτώσεις αυτές οι νεφροί, προσαρμοζόμενοι, αποβάλλουν μέχρι και 1000 mEq Η⁺ το 24-ωρο.

 Γενικά, στην οξεοβασική ισορροπία εμπλέκονται τρεις παράμετροι που συνδέονται μεταξύ τους με την εξίσωση  τωνHendelson Hasselbach (εξίσωση 3,): H⁺ , το HCO₃̄ και η PaCO₂.

Τα πρωτόνια [Η⁺ ] γενικά εκφράζονται ως pH που είναι ο αρνητικός λογάριθμός τους. Γενικά, ισχύει:

[Η⁺] ≈ PaCO₂ / HCO₃̄

Υπάρχει ευρεία συσχέτιση της PaCO₂ με τη συγκέντρωση πρωονίων [Η⁺].

Η συγκέντρωση των διττανθρακικών μπορεί να μετρηθεί απ΄ευθείας, ή να υπολογισθεί από τις τιμές PaCO₂ και pH. Το αποτέλεσμα είναι εκτίμηση των πραγματικών διττανθραικών. Αντίθετα, στα πρότυπα διττανθρακιά  είναι εκείνα, που θεωρητικά αναμένονται, εάν η PaCO₂   είναι 40 mmHg. Ως περίσσεια βάσεως είναι μια, ακόμη κετίμηση της ”ρυθμιστικής” ικανότητας του αίματος, που σημαίνει ότι υπάρχουν και άλλα ρυθμιστικά συστήματα εκτός του αίματος.

Μεταβολές του pH που προκαλούνται κυρίως από μεταβολές της PaCO₂ ονομάζονται αναπνευστικές,  και καθορίζονται από τον κυψελιδικό αερισμό, V̇E, ενώ μεταβολές του pΗ που οφείλονται σε μεταβολές των HCO₃̄ ονομάζονται μεταβολικές, και αφορούν στην εξάντληση των ρυθμιστικών βάσεων να ρυθμίζουν μη πτητικά οξέα.