--γενικά. Με τον όρο "πτύελα" νοείται το με το βήχα αποβαλλόμενο μίγμα τραχειοβρογχικής βλέννης (τββ), σιέλου, ρινοφαρυγγικών εκκρίσεων και διαφόρων εξιδρωμάτων ή διϊδρωμάτων, από τα οποία είναι σχεδόν αδύνατο να απομονωθεί η τββ. Επομένως, τα πτύελα δεν είναι ικανοποιητικό υλικό μελέτης των φυσικών, χημικών και βιολογικών ιδιοτήτων των τραχειοβρογχικών εκκρίσεων. Εκτός των εκκρίσεων, τα πτύελα περιέχουν κυτταρικούς και άνυφους σχηματισμούς ενδογενούς δομήσεως, καθώς και ξενοβιοτικές ουσίες, που παραλήφθηκαν με την εισπνοή. Η εξώθηση των πτυέλων από το τραχειοβρογχικό δένδρο υποβοηθείται με το βήχα, του οποίου αποτελούν προκλητικό ερέθισμα, οπότε θεωρείται, στην κλινική πράξη, παθολογικό σύμπτωμα.
Αντίθετα, οι φυσιολογικές βρογχικές εκκρίσεις προωθούνται προς το φάρυγγα με τη λειτουργία του κροσσωτού επιθηλίου, από όπου ανακάμπτουν προς τον οισοφάγο και το στομάχι, χωρίς να γίνονται αντιληπτές.
Τα πτύελα ως βιολογικό υλικό με διαγνωστικό ενδιαφέρον συγκεντρώνουν την προσοχή των Ασσυρίων ιατρών ήδη από το 3000 πΧ. και ο Laennec είχε αναγνωρίσει την κλινική σημασία της αποχρέμψεως στη διαγνωστική εκτίμηση της χρονίας βρογχίτιδας. O Γαληνός μελέτησε συστηματικά την απόχρεμψη και ο Σερβέτος στήριξε επί των φυσικών ιδιοτήτων της αποχρέμψεως τη διάγνωση της πνευμονικής φυματιώσεως, της χρονίας βρογχίτιδας και των βρογχεκτασιών. Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, τα πτύελα ήταν υλικό χρήσιμο μόνο για μακροσκοπικές παρατηρήσεις, σήμερα, όμως, με τα σύγχρονης τεχνολογίας μέσα, τα πτύελα υφίστανται μικροβιολογικές, βιοχημικές, κυτταρολογικές και ανοσολογικές αναλύσεις, από τις οποίες συγκεντρώνονται πολύτιμες πληροφορίες. Οι μεταβολές της ποιότητας, της ποσότητας και του ρυθμού μεταγωγής των εκκρίσεων παρέχουν συχνά διαφωτιστικές κλινικές πληροφορίες στην περιγραφή παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος, όπως η χρόνια βρογχίτιδα (στο νοσογραφικό ορισμό της οποίας, μάλιστα, η απόχρεμψη αποτελεί προϋπόθεση), το άσθμα, η κυστική ίνωση και οι λοιμώξεις, διευκολύνουν την εκτίμηση της κλινικής καταστάσεως του ασθενούς και αποτελούν κριτήρια της απαντήσεώς του στη θεραπεία. Στους μακροσκοπικούς χαρακτήρες των εκκρίσεων περιγράφονται Α) η παραγομένη ποσότητα ανά μονάδα χρόνου, Β) η διαύγεια, Γ) το χρώμα, Δ) η σχετική ρευστότητα, δηλαδή το ιξώδες, Ε) η οσμή και, ΣΤ) η παρουσία ξένων υλών.
μακροσκοπικά χαρακτηριστικά πτυέλων
μικροσκοπικά χαρακτηριστικά πτυέλων
--προκλητά πτύελα. Η πρόκληση πτυέλων εισήχθη τη δεκαετία του 1950, ως μη παρεμβατική μέθοδος για την διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονος. Πολύ αργότερα, αναγνωρίστηκε ότι η μελέτη της κυτταρικής τους συνθέσεως και των διαλυτών συστατικών τους, αντανακλούν τις φλεγμονώδσεις εξελίξεις τους αεραγωγούς. Κατά τη μέθοδο της προκλήσεως πτυέλων, εισπνέεται αεροσόλη υπέρτονου φυσιολογικού ορού προς πρόξληση παραγωγικού βηχός που απολήγει στην απόχρεμψη πτυέλων Μετ΄τη διάθεση των πτυέλων, υπάρχουν δύο μέθοδοι εξετάσεώς τους, η πρώτη με τη χρήση ολόκληρου δείγματος των πτυέλων, και η άλλη, με την οποία διαχωρίζονται τα στερεά συστατικά τους από το υπόλοιπο. Ο φυσιολογικός αριθμός των εμπεριεχομένων κυττάρων έχει μετρηθεί στους ενήλικες αλλά δεν υπα΄ρχεουν στον ίδιο βαθμό αξιόπιστες πληροφορίες για τα παιδιά. Πέρα από τον αριθμό των κυττάρων, μπορούν να μετρηθούν πολλά άλλα συστατικά τους, όπως τα κυστεϊνυλικά λευκοτριένια, οι προσταγλανδίνες, οι θρομβοξάνες, και οι ιντελευκίνες. Οι ουσίες αυτές αποτυπώνουν τις φλεγμονώδεις διεργασίες στους αεραγωγούς.