Θεματολόγιο Πνευμονολογίας

ρυθμός παραγωγής

Η 'φυσιολογική' παραγωγή εκκρίσεων κυμαίνεται μεταξύ 10 και 100 ml ημερησίως. Οποιαδήποτε απόχρεμψη εκκρίσεων συνιστά παθολογική κατάσταση, που συνεπάγεται υπερπαραγωγή βλέννης. Πρέπει να επισημανθεί ότι η ποσότητα πτυέλων που συγκεντρώνεται σε συγκεκριμένο διάστημα εξαρτάται από τη βαρύτητα της φλεγμονής, το βαθμό της πνευμονικής εξιδρώσεως και την αναλογία των πτυέλων που καταπίνονται. Επειδή μία ποσότητα εκκρίσεων καταπίνεται, η ημερήσια αποβολή πτυέλων δεν αποτελεί μέτρο της ημερήσιας παραγωγής, εκτός και εάν έχει εφαρμοσθεί ενδοτραχειακός σωλήνας. Αύξηση της παραγωγής συνήθως υποδηλώνει επιδείνωση της καταστάσεως και, αντίθετα, η προοδευτική μείωση συντρέχει με τη βαθμιαία βελτίωση. Αιφνίδια διακοπή της αποβολής πτυέλων, πάντως, μπορεί να σημαίνει την εγκατάσταση αποφράξεως στη διεύθυνση της μεταγωγής.

b.  διαύγεια

Οι εκκρίσεις διακρίνονται σε βλεννώδεις, βλεννοπυώδεις και πυώδεις. Η διάκριση στηρίζεται στο χρώμα και τη διαύγειά τους και οφείλεται στις ιξωελαστικές τους ιδιότητες και τις προσμίξεις τους. Η άχρωμη και διαυγής απόχρεμψη ονομάζεται βλεννώδης, ενώ οι αδιαφανείς στον ισχυρό φωτισμό ονομάζονται πυώδεις. Εκκρίσεις με ενδιάμεσους χαρακτήρες ονομάζονται βλεννοπυώδεις. Τελευταία γίνονται προσπάθειες να εκτιμάται η διαφάνεια των πτυέλων με τη μέτρηση του διερχόμενου από αυτά φωτός.

c.  χρώμα

Οι άχρωμες εκκρίσεις είναι βλεννώδεις. Ο κίτρινος ή πράσινος χρωματισμός των πυωδών εκκρίσεων οφείλεται στην παρουσία του ενζύμου μυελοπεροξειδάση, που απελευθερώνεται από τα λευκοκύτταρα των τραχειοβρογχικών εκκρίσεων. Το ένζυμο αυτό, απελευθερούμενο από τα λευκοκύτταρα μετά την καταστροφή τους στο τραχειοβρογχικό δένδρο ή και έξω από το σώμα, προσδίδει ανάλογα με τη συγκέντρωσή του τη χρωματική εντύπωση στα πύελα. Το χρώμα των πτυέλων είναι εντονότερα πράσινο, όταν γίνεται κατακράτηση αυτών στο τραχειοβρογχικό δένδρο, όπως επί βρογχεκτασιών, αποστήματος ή εμπυήματος. Η πράσινη απόχρεμψη μπορεί ακόμη να υποδηλώνει την ύπαρξη χρωμογόνων βακτηριδίων, όπως του bacillus pyocyaneus. Το χρώμα των πτυέλων καθορίζεται ακόμη και από την παρουσία σ΄αυτά διαφόρων άλλων χρωστικών. Ροδόχροα, ερυθρά ή ερυθρομέλαινα είναι τα πτύελα μετά την ανάμιξή τους με ποσότητα αίματος, όπως επί πνευμονικού οιδήματος κι αιμοπτύσεως. Ερυθρή ή ερυθρομέλαινη απόχρωση πτυέλων σημαίνει πνευμονική αιμορραγία και μπορεί να παριστά σύμπτωμα χρονίας βρογχίτιδας, βρογχεκτασιών, πνευμονικού καρκίνου ή πνευμονικού εμφράκτου. Σοκολατόχροα πτύελα είναι ενδεικτικά αμοιβαδικού αποστήματος των πνευμόνων. Τα σκωριόχροα πτύελα αποκαλύπτουν την ύπαρξη αποδομημένης αιμοσφαιρίνης και αποβάλλονται από άτομα με πνευμονία και αιμοσιδήρωση. Ασυνήθεις χρωματισμοί πτυέλων μπορεί να αποκαλύπτουν την ύπαρξη διαφόρων επικοινωνιών, όπως τα χολοβρογχικά ή βρογχοοισοφαγικά συρίγγια ή να είναι αποτέλεσμα αναμίξεως των πτυέλων με διάφορες ξένες ουσίες, όπως τροφές ή κόνεις από το επαγγελματικό περιβάλλον. Οι εργαζόμενοι, πχ., στα μεταλλεία χαλκού αποβάλλουν κυανόχροα πτύελα, ενώ οι εργάτες υάλου αποβάλλουν μερικές φορές ερυθρο-καφεοειδή πτύελα, που οφείλονται στην παρουσία οξειδίων του σιδήρου σ΄αυτά.

d.  ιξώδες

Τα πτύελα ανάλογα με τους φυσικούς χαρακτήρες τους διακρίνονται σε βλεννώδη, βλεννοπυώδη και πυώδη. Συνήθως η διάκριση είναι εμπειρική, αν και μπορεί να γίνει στη βάση των ρεολογικών τους ιδιοτήτων με εργαστηριακά μέσα.

e.  οσμή

Πτύελα και εκκρίσεις που έχουν πρόσφατα παραχθεί είναι συνήθως άοσμα. Οσμή αποκτούν εάν έχουν υποστεί μικροβιακή ζύμωση, εμπεριέχουν προσμίξεις από τροφές ή έχουν παραμείνει αρκετό διάστημα στο πτυελοδοχείο. Διαπυητικές καταστάσεις, όπως το πνευμονικό απόστημα, η γάγγραινα του πνεύμονος, οι βρογχεκτασίες και η πνευμονική φυματίωση με εκτεταμένα σπήλαια, συνήθως συνοδεύονται με κάκοσμη απόχρεμψη, ιδίως εάν πρόκειται για επιμολύνσεις με αναερόβια μικρόβια. Στις περιπτώσεις αυτές, μάλιστα, η κακοσμία των πτυέλων δε γίνεται αντιληπτή από τους ασθενείς. Τέλος, σε μερικές μορφές μυκητιάσεων τα πτύελα έχουν την οσμή φρέσκου τυρού.

f.  προσμίξεις

Εκτός από κατάλοιπα τροφών, στα πτύελα ευρίσκονται μερικές φορές διάφοροι κυτταρικοί ή μη κυτταρικοί σχηματισμοί που έχουν σημαντικό διαγνωστικό ενδιαφέρον και πρέπει να αναζητούνται:

i. εκμαγεία βρόγχων

Οι λευκοί ή υποκίτρινοι αυτοί σχηματισμοί παριστούν αληθή εκμαγεία των αεραγωγών από τους οποίους προέρχονται. Συνακόλουθα, το μέγεθός τους και ο τύπος των διακλαδώσεών τους αντανακλούν τη θέση του σχηματισμού τους. Η ινική είναι το κυριότερο χημικό συστατικό των σχηματισμών αυτών. Τα βρογχικά εκμαγεία παράγονται συνηθέστερα επί πνευμονίας, κατά τη φάση της ηπατώσεως, επί ινώδους, πλαστικής βρογχίτιδας, πνευμονικής φυματιώσεως, με σχηματισμό σπηλαίων που έχουν εποικισθεί με ασπέργιλλο, χρόνιες καρδιοπάθειες, χρόνιες πνευμονοπάθειες, δευτεροπαθείς εντοπίσεις του μεσοθωρακίου και σε περιπτώσεις διφθερίτιδας με επινεμήσεις της τραχείας και των βρόγχων. Τα βρογχικά εκμαγεία ασθενών με φυματίωση μπορεί να περιέχουν μυκοβακτηρίδια.

ii. σπειρύλια Curshmann

Πρόκειται περί σπειροειδώς περιελιγμένης ινώδους ουσίας γύρω από ένα κεντρικό άξονα. Τα σπειρύλια αυτά είναι προφανώς εκμαγεία των μικρών περιφερικών αεραγωγών και συνήθως συνυπάρχουν με τους κρυστάλλους Charcot-Leyden επί βρογχικού άσθματος και, σπανιότερα, άλλων αποφρακτικών πνευμονο-παθειών. Παρατηρούνται ακόμη σε περιπτώσεις πνευμονιών και πνευμονικής φυματιώσεως.

iii. τα καρδιακά κύτταρα

Τα 'καρδιακά' κύτταρα είναι ιστιοκύτταρα στρογγύλου σχήματος και περιέχουν προϊόντα αποδομήσεως αιμοσφαιρίνης και, κυρίως, αιμοσιδηρίνη. Παρατηρούνται στα πτύελα ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια, πνευμονική εμβολή, αλλά και σε όλες τις περιπτώσεις αιμορραγίας του αναπνευστικού συστήματος (πρωτοπαθής και δευτεροπαθής αιμοσιδήρωση).

iv. ελαστικές ίνες

Εμφανίζονται στα πτύελα ασθενών με γάγγραινα πνεύμονος, εκτεταμένη φυματίωση, διαπυητικές βρογχεκτασίες, πνευμονικό απόστημα και κακοήθη νοσήματα. Προέρχονται από την καταστροφή κυψελίδων, βρογχιολίων ή αιμοφόρων αγγείων και απεικονίζονται σαν περιελιγμένες, λεπτές πολυκλαδωτές ίνες ή μικρά δίκτυα. Θα πρέπει να διακρίνονται από άλλες ίνες, που, επίσης, απαντούν στις εκκρίσεις, όπως οι ίνες από όξινες γλυκοπρωτεΐνες και οι διάφορες εξωγενείς ίνες.

v. κρύσταλλοι

Η εμφάνιση κρυστάλλων Charcot-Leyden είναι αποτέλεσμα θρομβώσεως κοκκίων ή προϊόντων του κυτταροπλάσματος καταστραφέντων ηωσινόφιλων ή σιτευτικών κυττάρων. Έχουν επίμηκες, ρομβοειδές σχήμα με οξύαιχμες γωνίες και ευρίσκονται αραιοί στα πτύελα ασθενών με άσθμα ή άλλες πνευμονοπάθειες, όπως η χρόνια βρογχίτιδα.

vi. ουδετερόφιλα πτυέλων

Τα ουδετερόφιλα διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη παθογένεια της ΧΑΠ, καθώς απελευθερώνουν ποικιλία προφλεγμονωδών παραγόντων και μεσολαβητών, ικανών να καταστρέφουν ιστούς. Η συγκέντρωση των ουδετεροφόιλων στα πτύελα αυξάνονται σε ασθενείς με ΧΑΠ, συγκριτικά με υγιείς μάρτυρες. Τα ουδετερόφιλα στα πτύελα ασθενών με ΧΑΠ θεωρούνται κρίσιμοι βιοδείκτες στη ΧΑΠ, αλλά δεν αποτελούν ικανό δείκτη διαχωρισμού φαινοτύπων ασθενών με σοβαρότερη πάθηση ή διαφορετική πρόγνωση. Εν τούτοις, η μέτρηση των ουδετεροφίλων στα πτύλεα επί ΧΑΠ, μπορεί να έχουν σημασία στην αποτίμηση της αντιφελγμονώδους δράσεως  φαρμάκων που χορηγούνται για τη θεραπεία της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειεας (&).