Θεματολόγιο Πνευμονολογίας

 Η αυτοκτονία είναι η 3η, κατά σειρά αιτία θανάτου μεταξύ νέων ατόμων, ηλικίας 15-34 ετών, και οι General Surgeons θεωρούν ότι αποτελεί ένα από τα κορυφαία προβλήματα δημόσιας υγείας στις ΗΠΑ, σήμερα. Είναι γνωστό ότι η μείζων κατάθλιψη προάγει σε αυτοκτονικό ιδεασμό, απόπειρες και τελεσμένες αυτοκτονίες (►, ►),  Οι ασθενείς με μια χρόνια πάθηση (►) έχουν 1.32 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να πάσχουν από αυτοκτονικό ιδεασμό ή να έχουν ιστορικό απόπειρας, ενώ με περισσότερες της μιας παθήσεις είναι επιβαρυμένοι κατά 1.8 φορές. Ειδικότερα, οι ασθενείς με έλκος (2.1), πνευμονοπάθειες (1.8) ή AIDS (10.5-185.6)(►), υπέρταση (1.16), άσθμα (1.69, "►►"), αρθρίτιδα (1.20), χρόνια βρογχίτιδα (1.61), νοσήματα του θυροειδούς (1.28), σακχαρώδη διαβήτη (1.45), ψωρίαση, ακμή (5.6% των πασχόντων) , αλωπεκία, (►) ατοπική δερματίτις (2.1% των πασχόντων), αλλεργία (1.59, 95% CI: 1.41-1.80, ►) ή νεοπλάσματα (ods 1.79) έχουν περισσότερες πιθανότητες ή στο ιστορικό τους αναφέρονται απόπειρες αυτοκτονίας, ακόμη και μετά διόρθωση για υποκείμενη μείζονα κατάθλιψη ή χρόνια λήψη αλκοόλ (►).

  Οι ψυχιατρικές συνοσηρότητες έχουν επισημανθεί επανειλημμένα στην προσιτή μας βιβλιογραφία, κι έχει δειχτεί ότι οι ασθενείς, π.χ., με πολυανθεκτική φυματίωση ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και ψυχιατρική συνοσηρότητα εμφανίζουν μεγαλύτερο δείκτη ανικανότητας, παρ΄ό,τι οι ασθενείς χωρίς ψυχιατρική συνοσηρότητα (►). Σε μια μελέτη παρατηρήσεως, οι ασθενείς με χρόνιες πνευμονοπάθειες βρέθηκαν να επιβαρύνονται με μεγαλύτερο κίνδυνο απόπειρας, αυτοκτονικού ιδεασμού ή τελεσμένης αυτοκτονίας, ακόμη και μεταξύ εκείνων χωρίς ιστορικό μείζονος καταθλίψεως. Ειδικότερα, βρέθηκε ότι ασθενείς με πνευμονοπάθειες χωρίς κατάθλιψη, κατάθλιψη χωρίς πνευμονοπάθειες ή ασθενείς με πνευμονοπάθειες και κατάθλιψη ήταν επιβαρυμένοι με μεγαλύτερο κίνδυνο να πάσχουν από αυτοκτονικό ιδεασμό (►). Παρά τις συσχετίσεις αυτές, ο αυτοκτονικός ιδεασμός δεν αναγνωρίζεται ευχερώς από τους ιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Ασθενείς με πνευμονοπάθειες και κατάθλιψη που παρακολουθούνται σε διατάξεις πρωτοβάθμιας φορντίδας, έχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να επιβαρύνονται με αυτοκτονικό ιδεασμό, συγκριτικά με ασθενείς που είχαν τη μια -μόνο-η την άλλη πάθηση και εκείνους που δεν είχαν ούτε πνευμονοπάθειεα ούτε κατάθλιψη.

  Ο μηχανισμός, της σχέσεως μεταξύ πνευμονοπαθειών, καταθλίψεως και αυτοκτονικού ιδεασμού δεν είναι γνωστός. Είναι ενδεχόμενο ότι ο χρόνιος πόνος, ο περιορισμός της φυσικής δραστηριότητας και η προσαρμογή του τρόπου ζωής που συνδέεται με παθήσεις, όπως το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, σε σοβαρό στάδιο, οδηγούν σε σκέψεις περί αναξιοβίωτης ζωής. Εναλλακτικά, έχουν πράγματι δημοσιευθεί σωρεία μελετών στις οποίες εντοπίσθηκε συσχέτιση μεταξύ της λειτουργικής μειώσεως επί χρόνιων πνευμονοπαθειών και του αυτοκτονικού ιδεασμού (►, ►, ►, ► Borson S, Glaypoole K, McDonald GJ. Depression and chronic obstructive pulmonary disease: treatment trials. Clin Neuropsychiatry 1998; 3: 115–130). Σε μια από τις προαναφερόμενες μελέτες διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς με χρόνιες πνευμονοπάθειες και αυτοκτονικό ιδεασμό εμφάνισαν χαμηλότερη βαθμολογία στις κλίμακες ποιότητας ζωής, συγκριτικά με εκείνους, χωρίς κατάθλιψη. Οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι ενόσω διατίθενται υψηλής αποτελεσματικότητας αντικαταθλιπτική θεραπεία, πρέπει οι ασθενείς με χρόνια πνευμονοπάθεια να επιλέγονται με προσοχή, ώστε να τους χορηγείται ανάλογη αγωγή(►).   Η σχέση ψυχιατρικών εκδηλώσεων και πνευμονοπαθειών, όπως το άσθμα, θα μπορούσε να ερμηνευτεί στη δράση των χορηγουμένων φαρμάκων, όπως τα κορτικοειδή, οι β2-διεγέρτες, οι αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης και οι αναστολείς λευκοτριενίων, όπως η μοντελουκάστη (singulair) που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο του άσθματος. Πρόσφατα, ο FDA, εξέδωσε μια εγκύκλιο με την οποία στρέφει την προσοχή στις δυνητικές επιδράσεις της μοντελουκάστης  στην αύξηση της "αυτοκτονικότητας" των ασθενών με ατοπία (►). Τα φάρμακα αυτά μπορεί να συνδυάζονται με αυξημένη ευερεθιστότητα, και συμπτώματα καταθλίψεως, σε υποκλινικό επίπεδο, που, εν τούτοις, προωθούν σε αυτοκτονικό ιδεασμό (►). 

 Δεν έχει, όμως, εντοπισθεί κοινός υποκείμενος παθογενετικός μηχανισμός, που οδηγεί από κοινού στην εμφάνιση άσθματος και μείζονος καταθλίψεως(►).

Εναλλακτικά, θα μπορούσαν να θεωρηθούν κοινοί παράγοντες, που σχετίζονται τόσο με τις πνευμονοπάθειες, όσο και με τον αυτοκτονικό ιδεασμό, που ανεξάρτητα καθορίζουν την συνύπαρξή τους. Η σχέση αυτή θα μπορούσε να ήταν γενετικής ή περιβαλοντικής προελεύσεως. Πράγματι, είναι γνωστό ότι πνευμονοπάθειες, όπως η χρόνια βρογχίτις και το πνευμονικό εμφύσημα σχετίζονται με συμπεριφορές, όπως το κάπνισμα και η χρόνια λήψη αλκοόλ (►), που συχνά απαντούν σε άτομα με συμπτώματα καταθλίψεως(►, ►) καθώς επίσης καi με άλλα σοβαρότερα ψυχιατρικά σύνδρομα που μπορεί νε εισφέρουν στη συσχέτιση πνευμονοπαθειών-αυτοκτονικού ιδεασμού. Πρόσφατα δεδομένα, πράγματι, διακρίνουν ότι οι ασθενείς με πνευμονοπάθειες τελούν υπό υψηλότερο κίνδυνο εμφανίσεως νευροψυχολογικών συμπτωμάτων, που θα μπορούσαν να συσχετισθούν με την κατάθλιψη (►,►). Μεταξύ αυτών, η εγκεφαλική υποξαιμία, που είναι συνήθης επί ασθενών με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, λόγω της οποίας υπαρχει μειωμένη διαθεσιμότητα Ο₂ στον εγκέφαλο. Έχει, πράγματι εντοπισθεί χαμηλού βαθμού συσχέτιση μεταξύ νευροψυχολογικών συμπτωμάτων και της PaO₂, του κορεσμού αιμοσφαιρίνης, στην ηρεμία και κατά την άσκηση (►).

 Επιβεβαιώνεται οριστική σχέση μεταξύ αυτοκτονικότητας (: αυτοκτονικός ιδεασμός, απόπειρες και τελεσμένες αυτοκτονίες) και άσθματος, ακόμη και μετά τις απαραίτητες διορθώσεις για περείσφρυση συγχυτικών παραγόντων, όπως η κατάθλιψη και η χρόνια λήψη οινοπνεύματος. Πρόσφατα, οι Clark et al., 2008 (►), αναγνωρίσαν ότι υφίσταται ισχυρή συσχέτιση (p<0.001) μεταξύ άσθματος και αυτοκτονικού ιδεασμού/απόπειρα ακόμη και μετά διόρθωση για τις επιδράσεις της χρόνιας καταναλώσεως καπνού και οινοπνεύματος, καταθλίψεως και διαταραχών πανικού, ενώ, όπως προαναφέραμε, το άσθμα προκαλεί σημαντική αύξηση της 'αυτοκτονικότητας' (►), από σχετικό κίνδυνο 2.3 (95% CL 1.03-5,25) σε σχετικό κίνδυνο 4.5, (95% CL 1.44-10.99). Ενώ σε μια άλλη μελέτη, των Kuo et al., 2010 (►), αναγνώρισαν ότι η "αυτοτονικότητα" μεταξύ των ασθματικών ασθενών είναι μεγαλύτερη από το διπλάσιο της 'αυτοκτονικότητας' του κοινού πληθυσμού  (11.0 έναντι 4.3 ανά 100,000 άτομα-έτη).