Θεματολόγιο Πνευμονολογίας

Ο προτεινόμενος τρόπος αποκαταστάσεως του κυψελιδικού τοιχώματος (à776), μετά βλαπτική επίδραση, βασίζεται σε μικρό αριθμό πειραμάτων, που κυρίως αφορούν άτομα με ARDS ή πειραματόζωα με πειραματικά προκαλούμενη οξεία βλάβη στο πνευμονικό παρέγχυμα. Σε περιπτώσεις χρονιότερης βλαπτικής επιδράσεως, όπως επί ιδιοπαθούς πνευμονικής ινώσεως, η αποκατάσταση προφανώς αναμένεται περισσότερο πολύπλοκη[i]. Τα κύτταρα τύπου ΙΙ εμφανίζονται υπερπλαστικά και καλύπτουν μέρος του κυψελιδικού χώρου, ενώ τα πνευμονοκύτταρα τύπου Ι μειώνονται σε αριθμό, σε περιοχές σοβαρής ινώσεως. Μελέτες βιοπτικών διεγμάτων ασθενών με ίνωση, με τη βοήθεια ηλεκρονικού μικροσκοπίου, έχουν αποκαλύψει την ύπαρξη δύο πρόσθετων ειδών κυβοειδών κυττάρων που φέρουν δακτυλιοειδείς προβολές στην επιφάνειά τους[ii] και κύτταρα Langerhans[iii] στο κυψελιδικό επιθήλιο. Ο ένας από τους δύο νέου τύπου (κύτταρα Α) εμφανίζει πολλά κυτοσκελετικά στοιχεία (cytoskeletal filaments) και βασικά ημειδεσμοσώμια που συνδυαζόνονταν με την παρουσία συνδέσεων με τον υποκείμενο συνδετικό ιστό, παρόμοια με τα βασικά κύτταρα των αεραγωγών. Τα κυβοειδή επιθηλιακά κύτταρα προέρχονται από πολλαπλασιαζόμενα βασικά κύτταρα ή/και μη κροσσωτά επιθηλιακά που έχουν μεταναστεύσει περιφερικά στον κυψελιδικό χώρο.  Η μεταβολή αυτή ονομάζεται "βρογχιολιοποίηση"[iv]. Εντοπίζονται, επίσης, περιοχές πλακώδους μεταπλασίας και πολυστιβαδωτού μετασχηματισμού του κυψελιδικού επιθηλίου, που θα μπορούσε να οφείλεται σε συνδυασμό κυψελιδικής ατελεκτασίας και πολλαπλασιασμού του επιθηλίου επί των ατελεκτασικών περιοχών. Νέα σύνθεση κυψελιδικής βασικής μεμβράνης θα εξηγούσε τα μορφολογικά ευρήματα του διπλασιασμού της βασικής μεμβράνης.

Στο παρελθόν εθεωρείτο ότι ο φυσικός φραγμός που προβάλλει το κυψελιδικό επιθήλιο, έναντι διεισδύσεως ξενοβιοτικών παραγόντων ήταν η βασική του λειτουργία, αλλά ήδη είναι γνωστή η ισχυρή μεταβολική δραστηριότητα των πνευμονοκυττάρων και η σθεναρή παρέμβασή τους στη ρύθμιση ευρείας ποικιλίας φλεγμονωδών απαντήσεων, μέσω μια αλληλουχίας γεγονότων, με αφετηρία τους επιφανειακούς τους υποδοχείς[v]. Πράγματι, προοδευτικά αναγνωρίζεται η συνεισφορά των πνευμονοκυττάρων τύπου ΙΙ στις διάφορες απόψεις της ρυθμίσεως των αμυντικών μηχανισμών στους πνεύμονες. Σε πειραματικές διατάξεις, η πνευμονική φλεγμονή φαίνεται αρχόμενη από την εισφορά των CD4+ T λεμφοκυττάρων, τα οποία αναγνωρίζουν το κυψελιδικό αντιγόνο και η δράση των οποίων ρυθμίζεται από τα πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ[vi]. Έτσι, πχ., η έκφραση της χημοκίνης στην επιφάνεια των επιθηλιακών κυττάρων, που επάγεται από την αναγνώριση των ειδικών αντι-ιικών CD8+ T-λεμφοκυττάρων, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην, υπό πειραματικές τουλάχιστον διατάξεις, παθογένεια της διάμεσης πνευμονίας[vii]. Έχει, επιπλέον, αναγνωρισθεί, εντελώς πρόσφατα, ότι η πρωτεΐνη 3άλφα των ενεργοποιημένων μακροφάγων, που αποτελεί την ισχυρότερη γνωστή χημοκίνη για την προσέλκυση κυττάρων  Langerhans,  εκφράζεται στις επιφάνειες των φλεγμαινόντων επιθηλιακών κυττάρων τύπου ΙΙ[viii].

Μετά την ενεργοποίησή τους, τα επιθηλιακά κύτταρα αποκτούν την ικανότητα παραγωγής πληθώρας ρυθμιστικών και προφλεγμονωδών παραγόντων, στους οποίους περιλαμβάνονται παράγωγα του αραχιδονικού οξέος, νιτρικό οξύ, ενθοθηλίνη-1, TGF-β, TNF-α (à74, 85, 87, 91-95, 144,212, 213, 307, 359, 502, 1009, 1105-06, 1294, 1356, 1012) και κυτοκίνες, όπως ινττερλευκίνη IL-1[ix], IL-6[x] και IL-8[xi]. Τα πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ παριστούν έναν υψηλής διαφοροποιήσεως πληθυσμό των αναπνευστικών επιθηλίων, που αντιστοιχεί στο 15% του συνολικού αριθμού κυττάρων στους πνεύμονες και στο 5% της επιφάνειας της κυψελίδας[xii].  Εκτελούν ποικιλία σημαντικών λειτουργιών, όπως η ρύθμιση του μεταβολισμού της επιφανειοδραστικής ουσίας, η μεταγωγή ιόντων και η κυψελιδική αποκατάσταση μετά από βλαπτική προσβολή[xiii]. Στα κριτήρια ταυτοποιήσεως των πνευμονοκυττάρων τύπου ΙΙ περιλαμβάνεται η αναγνώριση των πεταλοειδών σωματίων (lamellar bodies), τις μικρολάχνες των κορυφών τους και τις ειδικές πρωτεΐνες συγκολλήσεως. Τα πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ, επίσης, συντηρούν την ακεραιότητα του κυψελιδικού επιθηλίου, με πολλαπλασιασμό και διαφοροποίησή τους σε πνευμονοκύτταρα τύπου Ι, ως απάντηση βλαπτικής προσβολής. Τέλος, ρυθμίζουν αυστηρά τη διαρροή υγρών μέσω ποικιλίας μηχανισμών.

Τα πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ εκφράζουν ποικιλία μορίων, που αναγκαιούν στις κυτταροκυτταρικές και κυτταροεξωκυττάριες διαντιδράσεις. Οι κυτταροκυτταρικές διαντιδράσεις ελέγχονται άμεσα μεν μέσω επαφών με τις πρωτεΐνες συνδεσμώσεως και, έμμεσα, μέσω των εκκρινομένων και διαχεομένων ενζύμων[xiv]. Έχουν επισημανθεί ισχυρές διαντιδράσεις μεταξύ πνευμονοκυττάρων τύπου ΙΙ και λευκοκυττάρων, καθώς υπάρχουν ενδείξεις που συνηγορούν στον επικουρικό ρόλο των πνευμονοκυττάρων ΙΙ στην ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων[xv]^,[xvi]. Η έκφραση χημοκινών που επάγεται από τα ειδικά για αντιγόνα CD8+ T-λεμφοκύτταρα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεια της διάμεσης πνευμονίας, τουλάχιστον σε πειραματικές διατάξεις[xvii]. Έχει πρόσφατα διευκρινισθεί, πράγματι, ότι τα τύπου ΙΙ πνευμονοκύτταρα ασκούν πολύπλοκες και όχι καλά διευκρινισμένες διαντιδράσεις με τα CD8+ T-λεμφοκύτταρα που απολήγουν στην ενεργοποίηση και επίταση της κυτοτοξικότητας των τελευταίων[xviii].

Η συνεισφορά των πνευμονοκυττάρων τύπου ΙΙ στις διάφορες απόψεις των αμυντικών μηχανισμών στο αναπνευστικό σύστημα έχει αναγνωρισθεί σε ικανό βαθμό. Σε πειραματικές διατάξεις έχει καταδειχθεί ότι η φλεγμονή ήταν αποτέλεσμα αναγνωρίσεως από τα CD4+ T-λεμφοκύτταρα των κυψελιδικών αντιγόνων –στόχων, η πραγματική συμβολή των πνευμονοκυττάρων τύπου ΙΙ στις εξελίξεις της φλεγμονής στους πνεύμονες δεν έχει πλήρως διαλευκανθεί, στα πλαίσια της κυταρικής ανοσίας, που διαμεσολαβείται από τα CD4+ T κύτταρα.