Βήχας, υποδοχείς

Ο βήχας πυροδοτείται κατόπιν διεγέρσεως των αισθητικών υποδοχέων, που συνωστίζονται στις ανώτερες, ιδίως, αναπνευστικές οδούς, εκεί, δηλαδή που η προστασία από την εισβολή βλαπτικών παραγόντων θα ήταν στο μέγιστο βαθμό αποδοτική. Eίναι γνωστό, πραγματικά, από μακρού ότι στο επιθήλιο των αεραγωγών περιέχονται αισθητικές απολήξεις, ευαίσθητες σε ποικιλία ερεθισμάτων, που περιέχουν ταχυκινίνες, όπως η ουσία Ρ, η νευροκινίνη Α και πεπτίδια σχετιζόμενα με το γονίδιο της καλσιτονίνης,  οι οποίες συνδεόμενες με το πνευμονογαστρικό ν. αποτελούν τις αφετηρίες των βηχικών αντανακλαστικών αντιδράσεων. Οι υποδοχείς του βήχα ευρίσκονται διάσπαρτοι σε όλο το μήκος των αναπνευστικών οδών. Πρόκειται περι μικρών νευρικών ινιδίων που εισέρχονται και διακλαδίζονται ανάμεσα στις συνάψεις των επιθηλιακών κυττάρων, σε απόσταση μόλις 1-2 μm από την ελεύθερη επιφάνειά τους. Από μορφολογικής απόψεως, οι βηχικοί υποδοχείς δεν παρουσιάζουν διαφορές συγκριτικά με αισθητικούς υποδοχείς που απαντώνται σε άλλα μέρη του σώματος προς αγωγή άλλου τύπου ερεθισμάτων. Οι διαφορετικές τους ιδιότητες θα μπορούσαν να συσχετισθούν προς τις διαφορετικές τους εντοπίσεις και τις διαφορετικές αντανακλαστικές διασυνδέσεις τους. Από πειραματικές παρατηρήσεις έχει δειχθεί ότι στο λάρυγγα ενεργοποιούνται τρεις τύποι υποδοχέων:

-Οι υποδοχείς τάσεως διεγείρονται από μεταβολές στη διαλαρυγγική πίεση·

-Oι υποδοχείς θέσεως από ενεργητικές ή παθητικές κινήσεις των ιστών· ενώ,

-Oι αισθητήρες θερμότητας και ροής απαντούν σε κάθε ελάττωση της τοπικής θερμοκρασίας^[i]. Πιστεύεται, πάντως, ότι οι υποδοχείς αυτοί δεν συμμετέχουν στη διαμόρφωση του βηχικού αντανακλαστικού, επειδή μεταβολές της δραστηριότητάς τους αναγνωρίζονται σε διάφορα στάδια του αναπνευστικού κύκλου, χωρίς την πρόκληση βηχός. Άλλες, κεντρομόλες διεγέρσεις πυροδοτούνται στο λάρυγγα από μηχανικά ή χημικά ερεθίσματα. Ο βήχας προφανώς πυροδοτείται από ανώμαλες διεγέρσεις των ερεθισμοϋποδοχέων, όπως αναγνωρίζεται σε πολλά είδη πειραματοζώων. Ο ρόλος των λαρυγγικών C νευρικών απολήξεων δεν έχει αποσαφηνισθεί, αν και είναι γνωστή η διέγερσή τους προς παραγωγή ισχυρού αντανακλαστικού, μετά εισπνοή καπσαϊσίνης, μέσω διεγέρσεως αμυέλων ινών. Όπως είναι γνωστό, τα αισθητικά ερεθίσματα από το αναπνευστικό σύστημα που προκαλούν βήχα φέρονται δια του πνευμονογαστρικού ν. Στον πνεύμονα αναγνωρίζονται τρεις τύποι αισθητικών νεύρων: 1] Oι βραδέως προσαρμοζόμενοι υποδοχείς τάσεως· 2] Oι ταχέως προσαρμοζόμενοι υποδοχείς ή ερεθισμοϋ­πο­δο­χείς και, 3] οι απολήξεις των ινών C. Οι τελευταίες διακρίνονται στις πνευμονικές και τις βρογχικές,  ανάλογα με την προέλευση της αιματικής τους αρδεύσεως.